کد مطلب:210532 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:216
علوم دسته 02
دسته دوم علومی است كه در میان كتب قرون گذشته قبل از اسلام وجود داشته و گرد و غبار مرور زمان آنها را ناپدید یا ناهموار ساخته به طوری كه اركانش از هم ریخته و رشته اش گسیخته بوده و آن علوم عبارت از ریاضیات - منطق - فلسفه - مكانیك - كیمیا و تاریخ و غیره است كه مسلمین ابتكار نظم و ترتیب آن را در نظر گرفته و سر و صورتی علمی و اساسی دادند و هر كدام از هم تفكیك نموده دسته بندی كرده و در طبقه بندی اسامی خاصی به آنها دادند و در موارد مخصوصی به كار بردند مثلا حساب از ریاضیات در واجبات و فرایض و مواریث اسلامی فقه است و هندسه و نجوم و جغرافیا در قبله شناسی و تعیین جهات شرق و غرب ركن این علم است.
این حقیقت را علمای اروپا هم به خوبی تشخیص دادند چنانچه پی یر روسو از دانشمند قبل از خود پی یر دوهم، نقل می كند بدین عبارت (اگر مسلمین به این اكتفا كرده بودند كه
[ صفحه 19]
قسمتی از ثروت دنیای كهن را از مهلكه نجات دهند می بایست به آنها حق شناس باشیم در صورتی كه آنها بر این ثروت گنجینه های دیگری هم افزودند. [1] .
این همت عالی و توجه مخصوص بود كه بسیاری از كتب یونانی و فارسی - پهلوی و عبری و غیره ترجمه شد و از محو و نابودی مصون ماند - و اكنون نمی خواهیم وارد بحث كیفیت ورود مسلمین در ترجمه و نقل و جمع آوری كتب دنیای آن عصر شویم.
قسمتی از علوم قدیم مانند اعداد ریاضی اگر چه پیش از اسلام اختراع شده ولی پس از اسلام پیدا شده است مثلا همان دانشمند محقق می گوید هندی ها صفر را می شناختند اما كیفیت آن معلوم نبود - دكتر عمر فروخ دانشمند محقق می نویسد: اولین بار كه صفر دیده شد در یك نقش هندی پس از نهضت اسلام بود. [2] .
هندسه - این حقیقت را جورج سارتن تأیید كرده می نویسد دو سال قبل از آنكه صفر در نقش هندی دیده شود در یك كتاب عربی بكار رفته است و شكی نیست كه تمام جهان ارقام منقح هندی و حتی كلمه صفر را از مسلمین گرفته اند - و در معنی مطلق عدد عمومیت داده اند.
با آنكه نمی خواهیم وارد این بحث شویم ولی برای مثال می گوئیم غیاث الدین كاشانی ریاضی دان قرن نهم اسلامی نسبت محیط دایره را به قطر چنین استخراج نموده
1415926535898732 / 3 و این عدد به تصریح ریاضی دانان اخیر دقیق تر و جالب تر از استخراج اروپائیان پس از رنسانس اخیر است كه 2416 / 3 یا 14159 / 3 می دانند و خوارزمی بزرگ ترین مشعلدار علم حساب در دنیای اسلام است كه همه باید رهین منت او باشند. [3] .
و این مرد از شاگردان مكتب جعفری است كه به دستور مأمون خلیفه ی عباسی تألیف نمود و معادلات درجه دو را حل نمود و معادلات 3 مجهوله و چهار مجهوله را هم حل نمودند و این آخرین درجه علم جبر و مقابله در ریاضیات است كه در قرن دوم مفروغ عنه شده و همچنین در مورد مجموع دو عدد مكعب اساس آن از مسلمین است و پی یر فرما آن را تأیید كرده زیرا مسلمین بودند كه با آمیزش جبر هندسه اصول هندسه تحلیلی دكارت را به وجود آوردند.
علت آنكه در این فن مسلمین تقدم و تفوق و ابتكار داشتند این است چون مسلمین در مكتب ائمه دین به علوم عقلی و رشد و رقاء خرد ورزیده بودند و هندسه فضائی یا تحلیلی مبتنی
[ صفحه 20]
بر نیروی عقل و خرد است كه به تصور و تصدیق عقلی باید حل شود آنها در این رشته بر تمام ملل عالم برتری و رجحان داشتند به همین دلیل كه در قرن دوم هجری این كار دست آنها بوده است.
محققین ریاضی دان می نویسند یونانیان در كار هندسه فروگذار نكردند ولی با همه این ابتكار مسلمانان در این علم ابداعاتی نمودند كه در میان یونانیان سابقه نداشت مثلا بر پایه اصل پنجم هندسه خواجه نصیرالدین طوسی - سیرلانوما كچری هندسه فضائی را در قرن هجدهم میلادی بنیان گذاری كردند [4] و این افتخار برای مسلمین كافی است كه اروپائیان هندسه را از مسلمین گرفتند.
این حقیقت را علمای اروپا هم به خوبی تشخیص دادند چنانچه پی یر روسو از دانشمند قبل از خود پی یر دوهم، نقل می كند بدین عبارت (اگر مسلمین به این اكتفا كرده بودند كه
[ صفحه 19]
قسمتی از ثروت دنیای كهن را از مهلكه نجات دهند می بایست به آنها حق شناس باشیم در صورتی كه آنها بر این ثروت گنجینه های دیگری هم افزودند. [1] .
این همت عالی و توجه مخصوص بود كه بسیاری از كتب یونانی و فارسی - پهلوی و عبری و غیره ترجمه شد و از محو و نابودی مصون ماند - و اكنون نمی خواهیم وارد بحث كیفیت ورود مسلمین در ترجمه و نقل و جمع آوری كتب دنیای آن عصر شویم.
قسمتی از علوم قدیم مانند اعداد ریاضی اگر چه پیش از اسلام اختراع شده ولی پس از اسلام پیدا شده است مثلا همان دانشمند محقق می گوید هندی ها صفر را می شناختند اما كیفیت آن معلوم نبود - دكتر عمر فروخ دانشمند محقق می نویسد: اولین بار كه صفر دیده شد در یك نقش هندی پس از نهضت اسلام بود. [2] .
هندسه - این حقیقت را جورج سارتن تأیید كرده می نویسد دو سال قبل از آنكه صفر در نقش هندی دیده شود در یك كتاب عربی بكار رفته است و شكی نیست كه تمام جهان ارقام منقح هندی و حتی كلمه صفر را از مسلمین گرفته اند - و در معنی مطلق عدد عمومیت داده اند.
با آنكه نمی خواهیم وارد این بحث شویم ولی برای مثال می گوئیم غیاث الدین كاشانی ریاضی دان قرن نهم اسلامی نسبت محیط دایره را به قطر چنین استخراج نموده
1415926535898732 / 3 و این عدد به تصریح ریاضی دانان اخیر دقیق تر و جالب تر از استخراج اروپائیان پس از رنسانس اخیر است كه 2416 / 3 یا 14159 / 3 می دانند و خوارزمی بزرگ ترین مشعلدار علم حساب در دنیای اسلام است كه همه باید رهین منت او باشند. [3] .
و این مرد از شاگردان مكتب جعفری است كه به دستور مأمون خلیفه ی عباسی تألیف نمود و معادلات درجه دو را حل نمود و معادلات 3 مجهوله و چهار مجهوله را هم حل نمودند و این آخرین درجه علم جبر و مقابله در ریاضیات است كه در قرن دوم مفروغ عنه شده و همچنین در مورد مجموع دو عدد مكعب اساس آن از مسلمین است و پی یر فرما آن را تأیید كرده زیرا مسلمین بودند كه با آمیزش جبر هندسه اصول هندسه تحلیلی دكارت را به وجود آوردند.
علت آنكه در این فن مسلمین تقدم و تفوق و ابتكار داشتند این است چون مسلمین در مكتب ائمه دین به علوم عقلی و رشد و رقاء خرد ورزیده بودند و هندسه فضائی یا تحلیلی مبتنی
[ صفحه 20]
بر نیروی عقل و خرد است كه به تصور و تصدیق عقلی باید حل شود آنها در این رشته بر تمام ملل عالم برتری و رجحان داشتند به همین دلیل كه در قرن دوم هجری این كار دست آنها بوده است.
محققین ریاضی دان می نویسند یونانیان در كار هندسه فروگذار نكردند ولی با همه این ابتكار مسلمانان در این علم ابداعاتی نمودند كه در میان یونانیان سابقه نداشت مثلا بر پایه اصل پنجم هندسه خواجه نصیرالدین طوسی - سیرلانوما كچری هندسه فضائی را در قرن هجدهم میلادی بنیان گذاری كردند [4] و این افتخار برای مسلمین كافی است كه اروپائیان هندسه را از مسلمین گرفتند.
[1] تاريخ علوم پي ير روسو ترجمه حسن صفاري ص 118.
[2] عبقرية العرب في العلم و الفلسفه دكتر عمر فروخ چاپ دوم بيروت ص 17.
[3] عبقرية العرب ص 48.
[4] سالنامه دانش سال 1329 ترجمه از اسلاميك ريوير به قلم پروفسور عبدالرحمن ص 399.